Τηλ. και φαξ: 2310 - 825 721 e mail: evgenidi@gmail.com Δελφών 60 - 54642 - Θεσσαλονίκη

Ουρική αρθρίτιδα και Ουρικό οξύ

Η ουρική αρθρίτιδα (κοινώς ποδάγρα) είναι το αποτέλεσμα της εναπόθεσης σε αρθρώσεις, κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου, λόγω υπερκορεσμού του αρθρικού υγρού σε ουρικό οξύ. Το ουρικό οξύ είναι το τελικό προιόν του μεταβολισμού κάποιων πρωτεϊνών, των πουρινών. Η συγκέντρωσή του στο αίμα κυμαίνεται από 3,4 έως 7 mg/dl στους άνδρες και 2,4 έως 5,7 στις γυναίκες. Όταν όμως ξεπεράσει τα ανώτατα όρια, δημιουργούνται άλατα, τα οποία με τη μορφή κρυστάλλων καθιζάνουν και εναποτίθενται στο αρθρικό υγρό, στα άλλα ανατομικά μόρια της άρθρωσης και σε άλλους ιστούς. Αποτέλεσμα της καθίζησης αυτής, είναι η πρόκληση φλεγμονής (αρθρίτιδας).

Οι παράγοντες που ευνοούν την πρόκληση της ουρικής αρθρίτιδας είναι:

Αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος:

• Αυξημένη πρόσληψη πουρινών με την τροφή, δηλαδή αυξημένη κατανάλωση εντοσθίων (συκώτι, νεφρά), κρέατος μικρών ζώων με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος (κρέας από αρνί, κατσίκι), θαλασσινών, προιόντων κυνηγίου, φασόλια, σπανάκι, μανιτάρια, κουνουπίδι, αρακάς, σπαράγγια κ.α.
• Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.
• Αυξημένη ανακύκλωση πυρηνοπρωτεινών που παρατηρείται σε ορισμένα αιματολογικά νοσήματα καθώς και σε άλλα νοσήματα όπως ψωρίαση.
• Ύπαρξη γενετικών ανωμαλιών σε ένζυμα που συμμετέχουν στο μεταβολισμό του ουρικού οξέος.
• Ιδιοπαθής υπερουριχαιμία (αύξηση της τιμής του ουρικού οξέος στο αίμα).

Ελαττωμένη αποβολή του ουρικού οξέος από τους νεφρούς:

• Nεφρική βλάβη.
• Διάφορα φάρμακα.
• Καταστάσεις που προκαλούν μείωση του ph των ούρων.
• Καταστάσεις οξέωσης (διαβητική, γαλακτική νηστεία).

Όλες οι καταστάσεις που αναφέρθηκαν, προκαλούν υπερουριχαιμία. Υπάρχουν όμως και ασθενείς με αυξημένες τιμές ουρικού οξέος, που δεν εκδηλώνουν ποτέ ουρική αρθρίτιδα.

Πρόληψη

Πρωτογενής πρόληψη, δηλαδή αποφυγή εκδήλωσης της πρώτης κρίσης ουρικής αρθρίτιδας σε ασθενείς με υπερουριχαιμία. Επιτυγχάνεται με:

• Αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας με δίαιτα, φάρμακα ή απώλεια σωματικού βάρους.
• Αντιμετώπιση των άλλων παθολογικών καταστάσεων που μπορεί να αποτελούν την αιτία της υπερουριχαιμίας.
• Αποφυγή των φαρμάκων που αυξάνουν το ουρικό οξύ: διουρητικά, ασπιρίνη, νικοτινικό οξύ (niacin).

Δευτερογενής πρόληψη, δηλαδή αποφυγή επανεμφάνισης της κρίσης ουρικής αρθρίτιδας. Επιτυγχάνεται με όλες τις παραπάνω ενέργειες καθώς και με προληπτική χορήγηση μικρών δόσεων κολχικίνης (Colchicine houde "colchicinum") ή προβενεσίδης (Προσοχή στις αλληλεπιδράσεις) (Benemid "probenecid")σε ασθενείς με καλή νεφρική, ηπατική και καρδιακή λειτουργία. Σε παρατεταμένη χορήγηση συνιστάται αιματολογικός έλεγχος. Η κολχικίνη αποτελεί επίσης το φάρμακο εκλογής για τη θεραπεία της οξείας ουρικής αρθρίτιδας.

Πως εμφανίζεται

Οξεία ουρική αρθρίτιδα Η έναρξη της ασθένειας γίνεται ξαφνικά. Παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση της κρίσης είναι: μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος, ένα πλούσιο γεύμα ιδιαίτερα σε λιπαρά, κάποια εμπύρετη λοίμωξη, σωματικό ή ψυχολογικό stress, σωματική άσκηση, τραύμα κ.α. Συνήθως η προσβολή εμφανίζεται νύχτα και αφορά μία άρθρωση, συνήθως τη μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση του μεγάλου δακτύλου στο πόδι (γιαυτό και η πάθηση ονομάζεται στη καθομιλουμένη "ποδάγρα"). Μπορούν όμως να προσβληθούν: ο αστράγαλος, το γόνατο και ο καρπός. Τα συμπτώματα είναι: πόνος, οίδημα, τοπικό αίσθημα θερμότητας, έντονη ερυθρότητα του δέρματος πάνω από την προσβεβλημένη άρθρωση και ορισμένες φορές υψηλός πυρετός. Η προσβολή διαρκεί λίγες ημέρες και υποχωρεί χωρίς να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην άρθρωση. Αν όμως ο ασθενής δεν λάβει προφύλαξη, οι επανειλημμένες προσβολές μπορεί να αφορούν περισσότερες αρθρώσεις και να προκληθεί μόνιμη διαταραχή της λειτουργίας τους, καθώς και παραμορφώσεις.

Χρόνια ουρική αρθρίτιδα Είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιας συνήθως υπερουριχαιμίας, με συχνές προσβολές που προκαλούν παραμόρφωση της άρθρωσης και δυσλειτουργία της.

Διάγνωση

• Αυξημένη τιμή του ουρικού οξέος. Μπορεί όμως σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι φυσιολογική.
• Τα κλινικά χαρακτηριστικά και το ιστορικό.
• Ενδεχομένως αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων.
• Η εντυπωσιακή και εντός 24 ωρών, ανταπόκριση στη χορήγηση κολχικίνης (1 mgr κάθε ώρα, μέχρι 6 mgr το 24ωρο).

Διαφορική διάγνωση

Ο προσδιορισμός του ουρικού οξέος στα ούρα του 24ώρου, θα δείξει αν η υπερουριχαιμία του ασθενούς οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή ή σε ελαττωμένη αποβολή του. Η μέτρηση δεν πρέπει να γίνεται στη φάση της οξείας προσβολής.
Οι απλές ακτινογραφίες, εμφανίζουν παθολογικά ευρήματα, συνήθως στις χρόνιες μορφές.

Αντιμετώπιση

• Χρόνια τοφώδης ουρική αρθρίτιδα
  • Δίαιτα.
    • Πρέπει να αποφεύγεται η αυξημένη κατανάλωση εντοσθίων (συκώτι, νεφρά), κρέατος μικρών ζώων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά (κρέας από αρνί, κατσίκι), θαλασσινών, προιόντων κυνηγίου, φασόλια, σπανάκι, μανιτάρια, κουνουπίδι, αρακάς, σπαράγγια κ.α.
    • Τροφές οι οποίες δεν επηρεάζουν τα επίπεδα ουρικού οξέος είναι τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, τα γαλακτοκομικά (κατά προτίμηση με μειωμένα λιπαρά) και τα φρούτα. Οι πρωτεΐνες θα πρέπει να προέρχονται κυρίως από γαλακτοκομικά, πουλερικά και ψάρια, ενώ με τους υδατάνθρακες δεν υπάρχουν περιορισμοί. Τα λιπίδια θα πρέπει να είναι κυρίως ακόρεστα, συνεπώς πρέπει να προέρχονται από τρόφιμα φυτικής προέλευσης.
  • Ουρικοανασταλτικά φάρμακα (Αλλοπουρινόλη "Zyloric, Zylapour").
• Κρίση ουρικής αρθρίτιδας
  • ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην οξεία φάση της ουρικής αρθρίτιδας ΔΕΝ χορηγούμε αλλοπουρινόλη (εκτός από τη περίπτωση που ο ασθενής λαμβάνει ήδη το φάρμακο).
  • Κολχικίνη σε δόση 1 mgr κάθε ώρα μέχρι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα ή να παρουσιασει ο ασθενής ναυτία, έμετο ή διάρροια ή μέχρι να πάρει συνολικά 6mgr/24ωρο.
  • Αναλγητικά (εκτός από ασπιρίνη).
  • Ανάπαυση.
  • Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ινδομεθακίνη, ναπροξένη) για 5-10 ημέρες.
  • Κορτικοειδή για τους ασθενείς που δεν αναταποκρίνονται στα προηγούμενα.
• Μεσοδιαστήματα μεταξύ των κρίσεων
  • Δίαιτα.
  • Αποφυγή φαρμάκων που προκαλούν υπερουριχαιμία.
  • Χορήγηση κολχικίνης, σαν προφύλαξη για τη αποφυγή υποτροπών των κρίσεων.
  • Χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν το ουρικό οξύ του αίματος: αλλοπουρινόλη όταν υπάρχει υπερπαραγωγή του ή ουρικοαππεκριτικά φάρμακα (προβενεσίδη, σουλφινοπυραζόνη, αζαπροπαζόνη "prolixan", βενζοδιαρόνη, βρωμοδιαρόνη), όταν υπάρχει μειωμένη αποβολή του από τους νεφρούς.